Δράσεις, δια-δράσεις, θεωρήσεις, ανα-θεωρήσεις…
Έχουμε ανάγκη ως θεραπευτές να αναστοχαστούμε επάνω στη δουλειά μας κι ίσως ακόμη περισσότερο επάνω στο ‘αντικείμενο’ της δουλειάς μας : την οικογένεια, τα ανθρώπινα συστήματα και την πολυπλοκότητα που τα χαρακτηρίζει…
Το τελευταίο διάστημα, ακούγονται όλο και περισσότερες φωνές που επιχειρούν να αναδείξουν την ανάγκη και ταυτόχρονα τη δυνατότητα να θεωρητικοποιήσουμε την πρακτική μας. Από το 2007 διακεκριμένοι γαλλόφωνοι συνάδελφοι, με πρωτοβουλία του Pr Robert Pauze, διοργανώνουν ημέρες αφιερωμένες στην ‘Έρευνα και τη Συστημική Αξιολόγηση’ στη Λυών, στη Λωζάνη, στις Βρυξέλλες με πολλαπλές θεματικές και τον Μάρτιο 2015 διοργανώθηκε το 1ο Ευρωπαικό Συνέδριο με τίτλο ‘Συνδέοντας τη Συστημική Πρακτική και την Έρευνα’ στη Χαιδελβέργη σε συνεργασία με την Ευρωπαική Εταιρεία Οικογενειακής Θεραπείας (EFTA).
Η εμπειρική έρευνα που είναι άμεσα συνδεδεμένη με την πρακτική χρειάζεται να ενθαρρυνθεί γιατί δεν είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη στο χώρο μας. Ωστόσο, πολλά θα μπορούσαν να λεχθούν/αντιλεχθούν για το ‘πώς’ μπορεί να επιτευχθεί η σύζευξη κλινικής πράξης και έρευνας αφού ο κίνδυνος μιας ‘αντικειμενικής διαδικασίας’ μπορεί να οδηγήσει τον συστημικό κλινικό στην ανάπτυξη μελετών που παρουσιάζουν αναλογίες με την παραδοσιακή ιατρική οπτική.
Εάν είναι αδιαμφισβήτητο ότι έχουμε ανάγκη από εργαλεία για να οργανώσουμε τη δουλειά μας και να την αξιολογήσουμε, είναι εξίσου σημαντικό να αποστασιοποιηθούμε από το ‘μετρήσιμο’ που κυριαρχεί στην περιρρέουσα ιδεολογία της σύγχρονης κοινωνίας.
Δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι η οικογένεια που συναντάμε δεν είναι ένα εξωτερικό αντικείμενο. Την συναντάμε με την υποκειμενικότητά μας και το ουσιώδες της θεραπευτικής μας δουλειάς έχει μια δι-υποκειμενική διάσταση. Και μέσα από αυτή, χάρη σ’αυτή, αναδύεται η δημιουργικότητα.
Ένα βασικό ερώτημα που τίθεται όμως είναι πώς ο επαγγελματίας θα μπορούσε να δώσει προσοχή στη ‘στιγμή’ της συνάντησης και να χρησιμοποιήσει τον εαυτό του μέσα στο θεραπευτικό σύστημα που διαμορφώνεται με την παρουσία του; ‘Όντας ο ίδιος μέλος του συστήματος μέσα στο οποίο παρεμβαίνει, θα μπορούσε να αποφύγει να διατηρήσει το πρόβλημα και να ανοίξει νέες προοπτικές; Και πως αυτή η πολύπλοκη διαδικασία θα μπορούσε να καταγραφεί, να αξιολογηθεί, να γίνει αντικείμενο έρευνας;
Τα ερωτήματα αυτά και κυρίως η ανάδυση των συγκινήσεων, των συναισθημάτων του θεραπευτή, το βίωμά του βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός μας. Πρόκειται άραγε για ένα εμπόδιο, ο θεραπευτής οφείλει να προσπαθήσει να καθαρθεί από τις συγκινήσεις ώστε να παραμείνει ουδέτερος και ‘αντικειμενικός’ ή να είναι διαθέσιμος να αναγνωρίζει, να καλλιεργεί τον τρόπο που ‘συνηχεί’ και να μετασχηματίζει τη συνήχηση σε μέσο αλλαγής ;
Η δραστηριότητά μας σε κλινικό και θεσμικό πλαίσιο μας επιτρέπει να αντλήσουμε πολλαπλά παραδείγματα όπου το αυτοαναφορικό παράδοξο παύει να είναι ένας περιορισμός και μετατρέπεται σε δυνατότητα εάν υποδεχθούμε, σεβαστούμε και δουλέψουμε με τις συγκινήσεις μας. Αν και συχνά αναφέρεται η ανάγκη να απομακρύνουμε, να ελέγχουμε ή και να τιθασεύουμε τα συναισθήματά μας, ως συστημικοί -κονστρουκτιβιστικά σκεπτόμενοι- έχουμε ένα μεγάλο προνόμιο γιατί υπάρχει τουλάχιστον ένα στοιχείο που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μέσα στα συστήματα που παρεμβαίνουμε : τον εαυτό μας.
Oι συγκινήσεις, οι εσωτερικοί διάλογοι που αναπτύσσονται και οι νέες συν-κατασκευές που υφαίνονται μέσα στο θεραπευτικό σύστημα μπορούν να γίνουν αντικείμενο ποιοτικής έρευνας. Θεωρούμε ότι οι έννοιες της ‘συνήχησης’, της ‘παρούσας στιγμής’, του ‘απρόβλεπτου’, όπως και τα πρόσφατα ευρήματα των νευροεπιστημών μας βοηθούν να ανιχνεύσουμε τις δημιουργικές περιπέτειες που βιώνουμε ως συστημικοί σε πλαίσια θεραπευτικά ή θεσμικά.
Σε κάθε περίπτωση, είναι ο δρόμος που έχουμε επιλέξει να περπατήσουμε…
Πρόσφατες παρεμβάσεις και δημοσιεύσεις σχετικές με το ανωτέρω πλαίσιο
- Karkazi E., (2021). ‘Une danse systémique : du vécu personnel à la co-évolution…’ , Cahiers critiques de thérapie familiale et des pratiques de réseaux, 2021/1, n° 66
- Karkazi E., ‘From E-motion …to Co-motion’, Διεθνής Ημερίδα Συναντήσεις, Συγκινήσεις, Συνηχήσεις, Θεσσαλονίκη, 2021
- Καρκαζή Ε., ‘H ανάδυση του θεραπευτικού εαυτού ή τα ΣΥΝ στην θεραπευτική διαδικασία’, Επιστημονική Διημερίδα Συστημικής Εταιρείας Βορείου Ελλάδας, Θεσσαλονίκη, 2019
- Karkazi E., ‘Systems Scientists as Agents of Change’ in EFTA-TIC Symposium ‘Training Therapists for New and Changing Realities’, 10ο EFTA Congress, ‘Visible and Ivisible : Bordering Change in Systemic Family Therapy’, Νάπολη, 2019
- Karkazi E., ‘Εκπαίδευση και εποπτεία σε καιρούς ακραίας ανασφάλειας και οδύνης στην Θεσσαλονίκη (Ελλάδα)’, Ιδρυτικό Συνέδριο, Association Méditerranéenne d’ Intervention Systémique, Μασσαλία, 2018
- Karkazi E., (2018), A la recherche d’un nouveau sens de vie, Pratiques, Cahiers de la medecine outopique, no 82, juillet 2018
- Karkazi Ε., “Researching complexity through emotions – Working with therapist’s resonances and reflective therapeutic practice in systemic training”, International Systemic Research Conference “Linking Systemic Research and Practice”, Heidelberg, 2017
- Karkazi Ε., Manuel M.C., Systemic ethics supervision facing the ethical suffering of professionals, 9th EFTA Congres, Athens, 2016
- Καρκαζή Ε., ‘Ο άλλος ως ‘ξένος’ στη θεραπεία. Ποιες γέφυρες ;’, Διημερίδα ΣΕΒΕ, Θεσσαλονίκη, 2016
- Καρκαζή Ε, ‘Το καλό και το Κακό’ στην επαγγελματική ζωή. Δημιουργώντας ενα νέο χώρο ελευθερίας…, Διημερίδα ΣΕΒΕ, Θεσσαλονίκη, 2015
- E.Karkazi, Instant et processus : de l’émotion à l’intervention (Στιγμή και διαδικασία : από τη συγκίνηση στην παρέμβαση), Journée d’étude,PSYCOM, Lille, 2014
- Καρκαζή Ε. & Νικολαντωνάκης Κ., (2014). Σχολείο, Μαθηματικά και Οικογένεια υπό το πρίσμα της Συστημικής Προσέγγισης: μια Μελέτη περίπτωσης, ΕΡΕΥΝΑ στη Διδακτική των Mαθηματικών, Τεύχος 7ο, σελ. 75-90
- Karkazi Ε., Βetween resonance and resilience, from clinical psychotherapy tο institutional context, 8th EFTA Congres, Opportunities in a Time of Crisis : the Role of the Family, Istanbul, 2013
- Καρκαζή Ε., Από τη συγκίνηση στη συν-κίνηση: δι-υποκειμενικότητα και ανάδυση νέων δυνατοτήτων στα ανθρώπινα συστήματα. Απεικονίσεις σε καιρούς κρίσης…, Διημερίδα ΣΕΒΕ, Θεσσαλονίκη, 2013
- Karkazi Ε., (2013). Βetween resonance and resilience, from clinical psychotherapy tο institutional context, Human Systems Journal, Volume 24
- Karkazi Ε., Social crisis and training : a challenge for the trainer ? 7th EFTA-TIC Meeting of Trainers, Τraining and research : Fostering resilient systems, Ochrid, 2012